Seculiere organisten

[Loosman]

Ik had vandaag een discussie met mijn vrouw over hoe de affiniteit met het kerkorgel ontstaat. Zij was van mening dat de liefde voor het pijporgel bijna altijd in religieuze kringen ontstaat en zij kon zich niet voorstellen dat buiten deze kringen zich toch een grote mate van liefde tot het pijp/kerkorgel kan ontwikkelen. Kunnen de de seculiere organisten onder ons uitleggen hoe hun liefde voor het kerk/pijporgel is ontstaan. Per slot van rekening zijn er toch ook veel niet religieuze orgelstukken geschreven, dus hoeft er niet perse een religieuze achtergrond achter te zitten.

Groet Jan

[ernst]

Jan,

Een interessante vraag.
Laat ik me eerst kort even voorstellen. Ik ben gepensioneerd, woon in Peru, gebruik Hauptwerk sinds 2 jaar en het amerikaanse forum ook, en sinds zeer kort lees ik dit forum. Ik heb een piano-achtergrond, in mijn leven heb ik 2 vergeefse pogingen gedaan om orgel te gaan spelen, tevergeefs door de beroerde klankkwaliteit van de toen beschikbare electronische orgels, en helemaal betoverd toen ik Hauptwerk ontdekte.

Een interessante vraag, maar ook een beetje een rare vraag. Het is zeker zo dat kerkgangers vaker een orgel horen dan niet-kerkgangers. En een orgel kan ook (mede) functioneren in de religieuze beleveving - bv thuis psalmen spelen. Maar ik weet wel zeker dat er veel muziekliefhebbers zijn, van wat voor pluimage ook, die (mede) van orgelmuziek houden. En de weg van piano naar orgel is ook voor veel niet-gelovige amateur musici een hele gangbare weg.

Voor mezelf is het erg eenvoudig. Ik ben thuis met muziek en pianospelen opgevoed. En ik kwam ook af en toe wel eens in een kerk en hoorde wel eens een orgel. Later, toen mijn muzikale smaak zich verder ontwikkelde, en ik zelf concerten begon de bezoeken en muziek te verzamelen, kreeg ik steeds meer liefde voor het orgel. En de Matthaüs bijvoorbeeld heb ik talloze malen in de kerk beluisterd. In mijn CD verzameling (alles nu in de PC natuurlijk) kwam steeds meer orgel, en ik ben er naar gaan streven om de complete werken van Bach (alle) op de PC te hebben - en dat is redelijk gelukt. Ik ben bij uitstek Barok en Bach liefhebber, dus orgel is een integraal onderdeel van mijn muziekleven. Vroeger vooral luisteren, en nu probeer ik op mijn simpele niveau zelf te spelen. Het merendeel wat ik speel zijn koralen, want daar houd ik van en ze zijn bovendien meestal niet zó moeilijk. De religieuze boodschap ervan begrijp ik niet (wel verstandelijk, maar verder niet), maar ik heb er wel begrip en respect voor.

Bach heeft ook nogal wat niet-religieuze orgelstukken geschreven, maar zijn hele oevre en zijn leven waren doordrongen van zijn religieuze besef - en in die tijd was de hele samenleving ook dusdanig doordrenkt door het geloof (en de strijd daarover) dat je als (amateur) musicus in de muziek uit die periodes bijna altijd die achtergrond voelt of mag vermoeden.

Nou, het is niet bepaald een kort antwoord geworden...
Ernst

[Loosman]

Hoi Ernst

Bedankt voor je antwoord, het maakt voor mij wel beter duidelijk wat voor route een seculiere organist aflegt om tot de keus voor het pijp/kerkorgel te komen. De piano speelt daarin vaak een rol dus, Ik denk dat de keuze dan zeer bewust is terwijl het voor sommigen onder ons die kerkelijk zijn opgegroeid wellicht meer een keus is omdat het in de traditie past van hun opvoeding etc., waarschijnlijk is de keus dan soms ook minder bewust geweest. Mooi dat je vooral de koralen van Bach speelt, geschreven vanuit zo'n diep geloof maakt toch bij veel mensen emotie's los. Ik heb wel vaker gehoord dat veel niet gelovige mensen toch jaarlijks naar de Matheus Passion gaan, omdat het hun raakt.

Groet Jan

[Kees Hoekman]

Ha Jan,

Ik ben dan wel niet een 'seculier' organist, alhoewel...

Bij mij was het zo, als klein kind was ik niet weg te krijgen, mee te krijgen, wanneer ik daar was, waar een orgel was. Vooral het harmonium, dat wàs het!
Toen ik voor het eerst mee naar kerk mocht, moest..., was ik evenmin te hanteren, zodra ik het orgel hoorde. Wilde niet mee naar huis, niet echt standaard
Een oom van mij had een piano, evenzo ging het daar. Ik moest en ik zou spelen, maar nee, dat mocht niet, grrrrr.....
Waarschijnlijk is het om die reden nooit piano geworden.
Bij ons thuis was geen orgel, kwam pas toen ik een jaar of 10/11 was. Maar ik speelde op vier/vijf jarige leeftijd het Wilhelmus en ps 42... Vraag niet hoe het kon, het ging gewoon, en vier/vijfstemmig en het schijnt dat het nog goed klonk ook.
Nooit les gemogen, jammer, vreselijk jammer, anders had ik conservatorium kunnen doen. Men zegt dat ik talent heb, tja, wat je noemt... Nu heb ik er niets aan, had toch niet kunnen spelen.
Maar, wat ik ermee wil zeggen, het was toevallig voorhanden, het orgel. Maar niet die toevalligheid, maar de grote liefde voor de klank, dat maakte mijn keuze zo sterk.
Dus ook het voorhanden zijn is niet altijd definitief bepalend.

Ik kom regelmatig in België op concerten, o.a. de Kathedraal. Daar zitten veel mensen, jonge mensen ook, hoewel steeds minder, die zuiver voor het orgel komen, de klanken van de kathedrale gewelven. Die met diep respect en grote liefde voor de muziek zitten te genieten.
Ik spreek ze regelmatig, je kent elkaar inmiddels een beetje, na twintig jaar, ze hoorden soms een draaiorgel, waardoor ze het intrigrerende in de kop kregen voor het orgel.

[Andre_Kaptein]

Ik sluit me aan bij Kees, bij mij was het ook liefde op het eerste gehoor, en ik heb het orgel voor de 1e keer gehoord in de kerk waar ik met mijn ouders mee naar toe moest.
Ook wat orgelles gehad op jonge leeftijd, maar ik improviseerde liever dan dat ik studeerde.
Op mijn 18e gebroken met het instituut kerk om diverse redenen. Ik had toen eigenlijk een aversie tegen orgelmuziek zoals ik die toen kende. Psalmen op hele noten, in een tempo waarbij je tussen de regels een blokje om de kerk kon lopen. Ook geen orgel meer gespeeld, wel had ik een electronische piano en later een keyboard.

Jaren later ben ik tijdens een vakantie in Wenen weer helemaal in vuur en vlam gezet voor het orgel, het vuurtje gloeide nog, en werd aardig aangewakkert. Een tijdje later kreeg via kennissen een stapel bladmuziek.
Toen moest er ook maar een orgel komen. Een 2klav.pedaal harmonium werd het. Toen had ik muziek, een orgel, maar kon de noten niet spelen. Van mijn vrouw een proefles bij Cor Ardesch gekregen op het orgel van de grote kerk in Dordrecht, ja toen was ik helemaal verslaafd. Inmiddels al weer een paar jaar les (met kleinere of grotere tussenpozen), momenteel staat lessen even in de parkeerstand, heb het te druk met andere zaken.

Inmiddels wat orgels "versleten" gekocht/verkocht en inmiddels staat er thuis een heus pijporgel.
Ik was ook al in aanraking gekomen met HW, en ja dat was het toch wel qua klank.
Ik heb mijn pijporgel voorzien van midi, en inmiddels spaar ik voor een nieuwe PC en de bijbehorende software.

Om mijn hobby te bekostigen en een studiestok achter de deur te hebben (en omdat ik het gewoon leuk vind) speel ik op zondag in een viertal kerken als 1 van de vaste organisten. Is erg leuk om te doen, en dan blijkt ook dat kerk en geloof ook op een andere manier kan dan ik vroeger zag.

Ook qua orgelmuziek is mijn horizon wel verbreed, luister veel naar verschillende componisten.
Mijn persoonlijke voorkeur ligt wel bij de barok, maar ook romantische muziek lust ik wel. En ik ben er inmiddels achter dat er idd veel niet kerkelijke muziek voor orgel is geschreven, terwijl veel mensen dat toch (ook wel logisch) met elkaar in verband brengen. Helaas is dat niet altijd positief voor het mooie instrument orgel.

[Lucas]

Over iemand die buiten de kerk om liefde voor het orgel kreeg: http://www.woutervanbelle.nl/cv/interview-muziek-en-liturgie-okt2012.pdf
Alleen is dat inmiddels geen seculiere organist meer... Overigens werd er o.a. in de townhalls in Engeland in de 19e eeuw ook veel seculiere muziek op het orgel gespeeld (ter vervanging van een orkest).

Gr., Lucas

[Geert]

Best een insteressant topic...lijkt een btje op je voorstellen, wat ik in de daarvoor bestemde rubriek nog niet gedaan heb.

Het is best vreemd, als je zo in je eigen familie/ en kennissenkring kijkt, waar ik ook de nodige musici tussen heb zitten, dat dan jouw liefde voor het orgel zo bijna alleenstaand is......
Ok, men wil best weleens een stukje aanhoren, uit nieuwsgierigheid naar wat die knaap toch allemaal met die techniek voor geluid voortbrengt......

Als ik op mn gevoel afga (gevaarlijk...) dan lijkt het wel, alsof de liefde voor het orgel juist zoveel intenser kan zijn, mede omdat het nogal apart is, en het orgel vergeleken met vele andere instrumenten niet echt toegankelijk is te noemen, zowel fysiek als kwa scala van dynamiek en klank. Tis geen blokfluitje datje even onder je arm meeneemt....

Ik ben weleens bang, dat de belangstelling voor het orgel mede zo tanende is, omdat de voorwaarden voor het ontstaan van die liefde, die ik hier ook al langs heb zien komen, nl een harmonium in het ouderlijk huis, waar ook volop werd gespeeld en gezongen, niet meer van deze tijd is, althans niet in brede kring.

Ik heb idd ook vanaf mn prille jeugde dingetjes zitten uitproberen op dat traporgaan. Later ook serieus met de klarinet aan de gang geweest.
Omdat ik nou eenmaal electronica had gestudeerd, al vroeg een el namaakding gemaakt, en daar toch - na de wijze lessen op het kerkorgel in Boskoop - vooral populaire deuntjes op gedaan. \Dat culmineerde dan uiteindelijk in de aanschaf van een Hammond B3000.

Intussen kwam van een andere zijde, nl interesse in de ontwikkelingsgeschiedenis van de kerkgebouwen en alles wat daarbij hoorde, zeg maar cultuurhisorisch besef, toch het kerkorgel weer frontaal in mijn aandacht. Zozeer zelfs, dat ik mijn Hammond heb verruild voor het HW-gebeuren, en totaal geen belangstelling meer heb voor ene Jimmy Smith om maar eens wat te noemen.....

Zittend in een eeuwenoud kerkgebouw, overkomt mij menige emotie, die als er ook een orgel speelt, enorm wordt versterkt. Ben dan ook al jarenlang aan het reizen langs de Europesche kerkmonumenten.....

Een koraalmelodie is voor mij niet per definitie aangrijpender omdat het is geschreven voor een geloofsbijeenkomst.
Evengoed kan het Mahler zijn, Vierne,.....enz.
De MP en dit jaar ook de Messiah bezoeken wij ook, en ik ben er diep door gegrepen, maar waarom?? Geen idee.....
Wellicht omdat ze allen het onbegrijpelijke menselijke besef van tijdelijkheid en relativiteit uitdrukken.
Het is muziek......de hoogste kunstvorm, en het gaat nu al niet eens meer over het orgel....sorry!

Heeft iemand hier eigenlijk iets aan?? Het is meer mijn persoonsintroduktie geworden zie ik.....

HG

Geert

[Jan Wim]

Geert Schreef: Heeft iemand hier eigenlijk iets aan??

Mijn antwoord is ja Geert, hier heeft een ieder wat aan, en waarom?

dat gevoel, wat je kan ervaren met bepaalde muziek, is met name de vervoering van muziek, muziek die je grijpt roept een bepaalde emotie bij mensen op.

en dit hoeft niet per definitie een hoogdravend technisch perfect stuk te zijn, als een uitvoerende ook zijn gevoel er in kan laten uitkomen, is er vaak een klik met de hoorders.

gr

JW

[Loosman]

Geert

Bedankt voor je uiteenzetting , wat ik me na het lezen van jou stukje realiseer is dat de waardering voor een orgel behoorlijk zwart wit is , of je vindt het prachtig of je vindt het afschuwelijk. Er zit weinig tussen in. Dit bijvoorbeeld in tegenstelling tot een piano wat een veel bredere waardering heeft. Heeft natuurlijk ook te maken met het veel bredere repertoire van klassiek, pop tot jazz bij piano's. Wij orgelliefhebbers behoren helaas maar bij een kleine (krimpende?)groep.

Groet Jan

[Geert]

Jan mag ik als seculiere organist nog even iets toevoegen ( wel btje cliche misschien); ik zit net de deux chorals van Jehan Alain te spelen, en dan valt mij toch vooral op wat MIJ in het orgel zo aantrekt: het is die lucht, die adem zeg maar, die al wat leeft doorstroomt, en die, als je jezelf terugtrekt, voor mij - zeker bij die stukjes - de sluier iets wegtrekt waarmee de geheimen van het leven zijn bedekt. Die toon blijft ook staan, net zolang als nodig is. En zeker door de nagalm, krijgt het nog meer betekenis.

Ik doel hier dus op het type orgelspel, dat niet gericht is op uiterlijk vertoon en bombastisch geluid.

Heel anders dan de piano; daar vind ik dat de mens meer centraal staat, je moet zelf die snaren in beweging zetten, evenals de dynamiek. Liszt zeg maar. ( die kon ook aardig orgelspelen.....)

Als ik dan eens kijk naar die ontwikkeling, ook in bepaalde religieuze kringen, waar iedereen staat te roepen en zwaaien, dan snap ik wel, dat ze daar zoiets groots en ingetogens dat via een orgel tot expressie kan worden gebracht, niet bij kunnen gebruiken....de mens staat weer centraal......leve de "praise"band (vaak MET piano...!)

Dit was wel zo,n beetje mijn kennismakingsverhaaltje.

HG

Geert

[Loosman]

Hoi Geert

Onze voormalige predikant ds. De Bruine schreef eens een stukje in het kerkblad dat vaak als tegen het einde van de preek de organist het orgel aanzette en hij de lucht in de balgen hoorde stromen (het orgel staat pal boven de preekstoel)
Hij vaak moest denken aan de heilige geest die ook soms in de gedaante van wind wordt ervaren. Als ik jouw antwoord lees dan zie ik veel (seculiere) overeenkomsten. Heeft het orgel dan toch iets bijzonders wat andere instrumenten ontberen?? Seculier of religieus bespeeld??

Groet Jan

[pahasoft]

Hoi,

Ik behoor ook tot deze groep organisten. Mijn vader had in de jaren 60 zelf een elektronisch orgel van bouwpakketten in elkaar gesoldeerd. Mijn ouders gingen ook naar de kerk en daar moest ik natuurlijk mee. Daar was ook een pijporgel.

Door het elektronische orgel en de eerste lesjes van mijn vader ben ik toch (ik was toen 6 of 7) verslingerd geraakt aan het pijporgel. Nu doe ik het bewust alleen voor hobby en zeker niet tijdens een kerkdienst. Ik zelf ben van mening dat een ongelovige organist niet op de orgelbank hoort te zitten tijdens een dienst.

Ik kan wel ongelovelijk genieten van religieuze muziek. Neem bijvoorbeeld bach: bwv 659 (nun komm der heiden heiland); als dit stuk goed wordt gespeeld lopen er altijd rillingen over mijn rug. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen.

Om het orgel uit de religieuze sfeer te trekken, is het orgelpark in Amsterdam een prima methode. Alleen of het werkt? Hoe krijg je niet gelovige mensen weer interesse voor een orgel? Ik zou het niet weten. Je hoort vaak: orgel is zwaar of orgel doet me denken aan begrafenissen. Helaas....

Mvg,
Paul.

[Geert]

Herken ik, Paul. ben ook begunstiger van het Orgelpark. Gaat niet lukken, als je ziet, hoe weinig mensen er op af komen....Ze hebben daar overigens wel een heel goed gelukt nieuwbouw CC orgel.

In het Concertgebouw kun je mooi zien, waar het orgel staat: laag heb je het menselijk gewoel, hoger zitten de musici, en daar weer bovenuit stijgt het orgel in al zijn majesteit.....

Wij leven nu in een tijd van toenemende individualisatie. De massa maakt zelf wel uit, aan wie hij wil gehoorzamen en aan wie niet. Daar past een instrument ( in vroeger tijden het meest komplexe dat de menselijke geest kon voortbrengen) dat zo,n prominente plaats inneemt niet meer bij. Simpel.

Verder ben ik van mening, dat, oa door de toenemende commercialisering en daaraan gepaard gaande schreeuwerigheid van de maatschappij, stilte, innerlijke reflektie en aandacht voor MUZIEK sowieso alleen nog voorbehouden zijn aan een kleinere groep.

Maar treintjes is ook leuk.......

HG

Geert

[GarretP]

Dit is een interessante discussie; is het orgel uitsluitend een kerkelijk of ook gewoon een algemeen muziek instrument. Het is wel zo dat de maat van kistorgel tot super mega (Amerika) kan zijn. Geschikt voor zeer grote ruimtes, daarom vaak in kerken.Maar een orgel is ook in concertzalen en theaters te vinden.
Ik ben helemaal weg van Theaterorgels die een andere ervaring geven dan een “klassiek” orgel, maar het is wel een orgel! Een orgel is opgebouwd en functioneert als een mens daarom trekt het ons aan denk ik. Een orgel heeft een stem(men) heeft longen (adem, de adem van de Geest? Mooie vergelijking) en zenuwen, de traktuur. Die mag mechanisch, elektrisch, pneumatisch of digitaal zijn, het zijn zenuwen de verbinding naar het brein. Welk brein, ja, dat van degene die de zenuwen aanstuurt, de “organist” Ons brein brengt het “orgaan” tot leven. Dat is niet niks, je hoeft daar niet “gelovig” voor te zijn om zeer onder de indruk te komen van dit muziekinstrument! Zeker in de theaterorgel wereld kom ik wereldwijd begeesterde liefhebbers van het orgel tegen die nog nooit in een kerk geweest zijn. Een piano kan iedereen wel in zijn kamer zetten, maar een orgel… totdat HW kwam!