Dirk1 schreef:Volgens mijn bronnen maakt het in de richtlijnen zoals Jan V ze noemt niet uit of het 2- of 3-klavieren betreft. Neem gewoon de afstand pedaal - onderste manuaal en plaats er dan desgewenst nog een 3de klavier op.
Dit is betrekkelijk hoor. Het hangt af van die standaardmaat die je voor de afstand pedaal-manuaal I gebruikt, maar ook van de volgorde van de werken. Uitgaande van 3 manualen is de normale volgorde bij een frans orgel (van onder naar boven): grand orgue, positief, recit, bij een engels orgel is het: choir, great organ, swell. Uitgaande van bijvoorbeeld het engelse voorbeeld zijn de twee
bovenste manualen de meest gebruikte, en moeten die voor een goede speelhouding uiteraard het prettigst geplaatst zijn (immers: het
onderste manuaal is hier het extra klavier). In de praktijk kan dit betekenen dat de afstand pedaal-manuaal I iets kleiner genomen moet worden bij plaatsing van drie manualen in plaats van twee (wat in de praktijk bij engelse orgels inderdaad het geval is). Vanzelfsprekend is ook van belang of het pedaal vlak is of concaaf.
Het lijkt me overigens helemaal niet zo'n gek idee om die afstand verstelbaar te maken, bijvoorbeeld door de hoogte van het pedaal te kunnen verstellen. Hierover is ook in de orgelbouw nagedacht (ik herinner me een artikel in HET ORGEL van jaren terug). Met mechanieken is het wat lastig uitvoerbaar, maar bij midi is dat natuurlijk best te doen, samen met een verstelbare bank.
Wat betreft de maten in Oosterhof/Bouwman: daar worden twee tekeningen getoond van "moderne" speeltafels, waarbij de afstand pedaal-ondermanuaal 755 resp. 790 mm bedraagt (p. 91, plaat 4-3 en 4-4). Zolang je met de knieën niet knel komt te zitten tussen pedaal en ondermanuaal zou ik bij meer dan 2 manualen sowieso voor een zo klein mogelijke maat gaan. En natuurlijk is het handig om eerst een proefopstelling te maken. Het komt namelijk echt wel op centimeters aan.